طرح توجیهی و ارزیابی زیست محیطی پروژه های صنعتی و اقتصادی

چرا در برخی پروژه‌ها الزام به تهیه طرح توجیهی ارزیابی زیست محیطی وجود دارد؟ جهان بعد از انقلاب صنعتی با گسترش بسیار سریع صنایع و زیرساخت‌ها و رشد صعودی حوزه‌های مختلف اقتصادی بدون توجه به ارزش‌های منابع طبیعی و محیط زیست در کشورهای پیشرفته مواجه شد. صنعتی شدن، رشد شهرنشینی و تغییر سبک زندگی هم زمان با گسترش ساخت‌ها، ایجاد شهرک‌ها، راه‌ها وبنگاه‌های بزرگ صنعتی موجبات تخریب محیط زیست و اکوسیستم‌های طبیعی را فراهم نمود. بگونه‌ای که تبعات و پیامدهای منفی آن معضلات فراوانی برای طبیعت و سلامتی انسان با گسترش بیماری‌ها و آسیب به منابع طبیعی، آب و هوا، خاک و لایه ازن را فراهم نمود.

با گسترش این روند پدیده‌های جهانی نامطلوب همانند گرمایش جهانی و خشکسالی را سبب گردید؛ لذا به موازات اثرات مثبت توسعه اقتصادی جنبه‌های منفی آن دولت‌ها، متخصصان و مسئولان را مجاب نمود تا برای جلوگیری هر چه بیشتر طبیعت و محیط زیست و به منظور حفظ سلامتی انسان‌ها قوانین حمایتی و استانداردهایی را در سطح بین‌المللی و منطقه‌ای به تصویب برسانند. بدین صورت پروژه‌های حوزه‌های مختلف اقتصادی و عمرانی، قانوناً قبل از اجرا در مرحله امکانسنجی و طراحی ملزم به تهیه مطالعات ارزیابی‌های زیست محیطی و اجرایی شدند. لذا این ارزیابی و استانداردهای تخصصی دربرگیرنده تمامی عوامل، مکانیزم‌ها و شرایطی است که موجبات حفظ و ارتقای کیفیت محیط زیست و سلامتی انسان‌ها را در برمی‌گیرد. برای بازدید از انواع طرح توجیهی صنعتی نوشته شده توسط تیم کاردوک کلیک کنید.

برای دریافت مشاوره کسب و کار در زمینه تولید و استاندارد تولید دارو در ایران و دیگر کشورها می‌توانید با کارشناسان مرکز کاردوک از طریق شماره 02166418908 تماس بگیرید.

استاندارد ایزو ۱۴۰۰۰

ایزو ۱۴۰۰۰ به بنگاه‌های اقتصادی در به حداقل رساندن آلودگی‌ها و صدمات به محیط زیست همانند تغییرات آب و هوایی مضر، مسموم کردن آب و یا خاک با تبعیت از قوانین و مقررات کشور و جهان کمک می‌نماید. ایزو ۱۴۰۰۱ یک استاندارد بین المللی سیستم مدیریت محیطی (EMS) است، رعایت الزامات این استاندارد اقتضا می‌کند که سازمان‌های دارنده دارای برنامه خط مشی زیست محیطی باشند. این سازمان‌ها باید برای کاهش و حذف زیان‌های وارده به محیط و طبیعت در فرایندهای خود طرح و پروژه‌های بهبود و حفاظت از طبیعت داشته باشند و وسایل و امکانات فرایند حفاطتی و بهبود دهنده حیاط طبیعی را برای رسیدن به اهداف برنامه به کار گیرند.

ضرورت‌های طرح توجیهی و مطالعات ارزیابی زیست محیطی

تهیه طرح‌های توجیهی و ارزیابی‌های زیست محیطی پروژه‌های اقتصادی در راستای شناسایی اثرات عوامل و مخاطرات زیست محیطی و تدوین مکانیزم‌های کنترلی ایجاد و توسعه پایدار است. این مطالعه به مثابه یک ابزار برنامه‌ریزی شده‌ای است که در اختیار مسئولین و مدیران پروژه قرار می‌گیرد تا بر اساس مطالعات بتوانند ضمن شناسایی عوامل آلاینده، تمامی مکانیزم‌های رفع و کاهش مخاطرات زیست محیطی را شناسایی و به کار گیرند.

مطالعات و طرح توجیهی ارزیابی زیست محیطی پروژه ها و طرح اقتصادی بزرگ

نظر به این که نیازهای انسانی امکان جلوگیری از رشد و توسعه فعالیت‌های اقتصادی را ناممکن می‌سازد، لذا تلاش برارزیابی و کنترل پیامدهای آلودگی هوا، آب و خاک و مخاطرات بالقوه برای سلامتی و بهداشت انسان و سایر موجودات زنده به عنوان یک ضرورت جهانی و منطقه‌ای است. مطالعات و ارزیابی‌های اثرات زیست محیطی به عنوان ابزار اجرای قوانین و سیاست‌های مربوط به حفاظت از محیط زیست عملاً مکانیسمی است که با ارایه بیان وضعیت موجود پروژه از منظر فنی، مالی و اقتصادی راه‌های مناسب کنترل بهینه، اثرات ناخوشایند زیست محیطی طرح را نیز ارایه می‌دهد.

در این ارزیابی با بررسی فرآیند احداث و بهره‌برداری پروژه نتایج و پیامدهای احتمالی ناشی از اجرای آن، راهکارهای کاهش اثرات سوء محیط زیستی آن را بررسی می‌نماید و مطابق آن مجریان طرح‌ها و پروژه‌ها با رعایت و اجرای راهکارهای پیشنهادی از بروز اثرات جبران‌ناپذیر مخاطرات و صدمات غیرقابل جبران بر محیط زیست و منابع طبیعی جلوگیری می‌نماید. همچنین این امکان فراهم می‌شود که قادر به توسعه فضاهای مطلوب و سرسبز باشند.

هدف از ارزیابی ها در طرح های توجیهی زیست محیطی چیست؟

در ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح‌ها، تلاش بر این است که آثار ناشی از احداث یک پروژه و کارکرد آن بر محیط زیست بررسی و ارزیابی گردد تا در زمان احداث و بهره‌برداری به استناد بررسی و پیش‌بینی‌های انجام شده امکان  توسعه پایدار متکی بر آنالیز داده‌ها در ابعاد فنی و اقتصادی به گونه‌ای فراهم گردد که اثرات ناخواسته و نامطلوب طرح بر محیط طبیعی به حداقل مقدار ممکن  برسد.

در نتیجه ارزیابی پیامدهای محیط زیستی اجرای طرح‌ها به کمک اصلاحات اعمال شده برای جلوگیری از آثار نامطلوب طرح بر اکو سیستم و در نتیجه کاهش هزینه‌های تخریب انجام می‌شود. در فرایند ارزیابی از وضعیت موجود محیط و فرایندهای فنی و ستادی و لجستیک طرح در مرحله احداث و بهره‌برداری می‌توان شناخت دقیقی پیدا کرد، تا براساس آن میزان و نحوه تاثیر عوامل عملیاتی بر محیط زیست در مراحل مختلف فرایندهای احداث و بهره‌برداری شناسایی و براساس آن راهکارهای اصلاحی را ارائه نمود.  

پروژ ها و طرح های  مشمول تهیه مطالعات ارزیابی اثرات محیط زیستی

در ایران شورای عالی حفاظت محیط زیست اجرای پروژه‌های بزرگ و مهم نمونه‌ای به شرح ذیل را ملزم به تهیه طرح‌های امکان‌سنجی، مکان‌یابی و ارزیابی زیست‌محیطی نموده است.

پروژه‌های فرودگاهی، ترمینال‌های بار و مسافر، احداث سدها، پالایشگاه‌ها،  پتروشیمی‌ها، میادین نفتی و خطوط انتقال نفت و گاز و نیرو، احداث نیروگاه‌های برق بزرگ مقیاس، انبارهای بزرگ مواد شیمیایی، احداث شهرک‌ها، مناطق آزاد و ویژه اقتصادی و نمایشگاه‌های دائمی، مجتمع‌های بزرگ صنعتی همانند صنایع مس و فولاد، استخراج معادن، واحدهای بزرگ مقیاس فراوری‌های معدنی، واحدهای تصفيه دوم روغن موتور، كارخانجات سيمان گچ و آهک صنعتی، واحدهای توليد مواد اوليه بهداشتی، آرايشی و داروسازی، كارخانجات توليد قند و شكر، اسکله‌ها، احداث آزادراه، بزرگراه و راه آهن، طرح‌های گردشگری و پارک‌ها و يا اردوگاه‌های تفريحی، آموزشی و پژوهشی و ورزشی بزرگ.

پروژ ها و طرح های  مشمول تهیه  طرح توجیهی زیست محیطی  

گزارش توجیهی زیست محیطی برای احداث پروژه‌های اقتصادی کوچک مقیاس و متوسط در حوزه‌های خدماتی و تولیدی در بخش صنعت و کشاورزی براساس مساحت و امکان‌سنجی استقرار محل احداث تهیه می‌گردد. در این طرح علاوه بر بررسی‌های بازار، اقتصادی، مالی، فنی و توجیه‌پذیر بودن طرح، باید مسائل محیط زیستی پروژه نیز مورد بررسی قرار گیرد.

به منظور احداث یک طرح یا پروژه خدماتی، تولیدی صنعتی و کشاورزی در ابتدا نیاز است تا موجه بودن طرح از منظرهای مختلف مورد بررسی قرار گیرد. یکی از مهم‌ترین جنبه‌هایی که نیاز است مورد بررسی قرار گیرد، مسائل زیست محیطی مرتبط با طرح است تا تاثیر بنگاه و بطور متقابل تاثیر عوامل محیطی بر طرح مشخص شده و برای عوامل آلوده کننده و مخاطرات احتمالی ناشی از احداث طرح برای محیط طبیعی و انسان راهکارهای منطقی و قابل قبول و روش‌های  کاربردی کنترل آلودگی‎ها ارائه گردد.

مقررات و ضوابط استقرار واحدهای تولیدی صنعتی ومعدنی

به استناد مندرجات تنظیم شده دفتر ارزیابی زیست محیط معاونت محیط زیست انسانی در سال 1397 گروه‌های صنعتی و توليدی به شرح زیر طبقه‌بندی شده‌اند و برای هر گروه صنعتی بر اساس پیامدهای استقرار 7 رده مکان‌یابی و استقرار تعریف شده است:

گروه یک صنایع غذایی؛ گروه دوم صنایع نساجی و پوشاک؛ گروه سوم صنایع چرم؛ گروه چهارم صنایع سلولزی؛ گروه پنجم صنایع فلزی ماشين سازی و الكترونيكی؛ گروه ششم صنایع کانی غيرفلزی؛ گروه هفتم شيميایی؛ گروه هشتم صنایع دارویی و بهداشتی؛ گروه نهم صنایع کشاورزی؛ گروه دهم صنایع بازیافت. 

رده‌های استقرار زیست محیطی  بنگاه‌ها 

براساس پیامدهای زیست محیطی مکان استقرار طرح‌ها و واحدهای اقتصادی در رده‌های ذیل قرار می‌گیرند:

رده یک: واحدهای این رده مجاز هستند در کاربری‌های صنعتی، کارگاهی و تجاری در داخل محدوده، حریم و یا خارج از حریم مصوب شهرها و محدوده روستاها با رعایت مقررات و فواصل از سایر کاربری‌ها مستقر شوند. همانند واحدهای بسته‌بندی انواع عرقيات، گلاب و اسانس گياهی.

رده‌های دو و سه: واحدهای این رده مجازند در شهرک‌ها و نواحی صنعتی و پهنه‌های صنعتی مصوب درخارج از محدوده مصوب شهرها و محدوده روستاها مشروط به رعایت فواصل از سایر کاربری‌ها با رعایت ضوابط استقرار نمایند. همانند بنگاه‌های توليد نان صنعتی با ظرفیت حداکثری سيصد تن در سال؛ واحد توليد چيپس، کورن فلكس، شيرین گندمک و انواع پفک، توليد انواع لبنيات (شير پاستوریزه، ماست، دوغ، کره، خامه، کشک، پنير، پنير پيتزا و مشابه آن) تا ظرفيت شش هزارتن در سال.

رده‌های چهار، پنج و شش: واحدهای این رده ملزم به استقرار در شهرک‌ها و نواحی صنعتی مصوب در خارج از حریم مصوب شهرها و محدوده روستاها هستند. درصورت عدم امكان باید در خارج از حریم مصوب شهرها و خارج از محدوده روستاها، مشروط به رعایت فواصل قانونی استقرار یابند. همانند توليد و بسته‌بندی ماءالشعير و عصاره مالت.

رده هفت: واحدهای این رده برابر قوانين و مقررات مشمول انجام مطالعات ارزیابی اثرات زیست محيطی، ملزم به رعایت ضوابط و مقررات حاکم بر رده 6 نيز هستند. همانند کارخانه توليد قند و شكر.

تهیه مطالعات طرح توجیهی زیست محیطی

اگر بنگاه صنعتی در رده‌های ۱ و ۲ و ۳ استقرار زیست محیطی قرار داشته باشد، نیازمند تهیه طرح توجیهی زیست محیطی نیستند. اما طرح‌های قرار گیرنده در رده‌های 4، 5 و 6 می‌بایست برنامه مدیریت محیط زیستی طرح را تهیه و به تایید برسانند. طرح‌های صنعتی مستقر در رده استقرار زیست محیطی 6 و 7 لازم است در شروع کار همزمان با تهیه طرح توجیهی فنی مالی و اقتصادی  گزارش  ارزیابی زیست محیطی را نیز تهیه و مطابق مقررات ارایه و به تصویب برسانند.

فاکتورهای موثر در ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح‌ها و پروژه‌های اقتصادی

در ارزیابی اثرات زیست محیط طرح‌ها ایتم‌هایی که شناسایی و بررسی قرار گرفته و وضعیت موجود محیط زیست را مشخص می‌نمایند عبارتند از؛ محیط‌های فیزیکی، اجتماعی، فرهنگی و بیولوژیکی محل اجرا طرح یا پروژه که موجب شناختی دقیقی از وضعیت موجود محل عملیاتی طرح می‌شود.

در ادامه با بررسی فرایندهای مراحل احداث و بهره‌برداری، عوامل مطلوب و  نامطلوب تاثیرگذار و نوع میزان، دامنه اثرگذاری ناشی از آن‌ها شناسایی و راهکارهای حذف، کاهش و یا کنترل، متناسب عوامل مخرب زیست محیطی ارایه می‌گردد. جهت پایداری و هماهنگی فعالیت‌ها در راستای دستیابی به اهداف زیست محیط طرح روش‌های مدیریت آن ارایه می‌گردد.

درکل این ارزیابی‌ها ‌ابزارهایی برای شناخت و بررسی اثرات زیست محیطی طرح یا پروزه بر اکوسیستم طبیعی و بهداشت عمومی و همچنین حصول اطمينان از دستیابی به راه حل‌ها و اجرای مناسب و صحيح آن‌ها در پروژه به منظور تداوم حیاط و زیست انسان و محیط طبیعی هستند.

ساختار فرایندی مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح‌های اقتصادی

این مطالعات در برگیرنده عنوان پروژه، مشخصات کارفرما و مجری طرح بوده و در آن لازم است اهداف، نیازها و ضرورت‌های اجرای طرح، محل، مساحت و موقعیت اجرای آن روی نقشه توپوگرافی با ذکر فواصل از سایر کاربری‌ها تعیین و فازبندی کلی طرح و زمانبندی اجرای طرح در فاز ساخت و بهره‌برداری تعیین گردد. در گزارش لازم است پلان جانمایی تاسیسات طرح و طریقه و محل تامین منابع و مواد اولیه مصرفی، برآورد نیروی انسانی و منابع مالی بیان گردد. خلاصه‌ای از فرایندها در مرحله آماده‌سازی پروسه و فرایندهای تولید محصول و نوع محصولات تشریح می‌گردد.

در ادامه آلاینده‌ها و پسماندهای مهم تولید شده ناشی از فرایند احداث و تولید و بهره‌برداری بررسی و تلخیص وضعیت موجود محیط زیست شامل بررسی‌های محیط زیست طبیعی و بیولوژیکی بررسی محل پیشنهادی اجرای طرح نسبت به مناطق اکوسیستم‌ها و مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست، بررسی محیط‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، بررسی کمی و کیفی کاربری اراضی محدوده بلافصل طرح و محیط پیرامونی بر حسب هکتار به انضمام نقشه‌ها، بررسی اجمالی اثرات محتمل و قطعی طرح روی محیط‌های سه گانه به همراه ارائه برنامه عملیاتی و قابل اجرا مدیریتی، راهکارهای کاهش و کنترل اثرات و آلودگی‌ها، پایش و نظارت ارایه می‌گردد.

خدمات قابل ارایه  کاردوک به  طرح‌ها و واحدها

• تهیه طرح توجیهی و امکان سنجی طرح با استفاده از نرم افزار اختصاصی توسط متخصصین کارآمد مهندسی
• ارائه خدمات در انتخاب ماشین آلات، تاسیسات عمومی و طراحی سایت پلان
• ارایه فرمولاسیون انواع مکمل‌های غذایی و دارویی قابل استفاده در تولید محصولات 
• مشاوره بازاریابی و صادرات محصول با کیفیت به کشورهای دیگر
• مشاوره اصلاح تکنولوژی، نوسازی و بازسازی واحدهای قدیمی
• مشاوره ارتقا بهروری بنگاه

برای دریافت مشاوره کسب و کار در ایران و دیگر کشورها می‌توانید با کارشناسان مرکز کاردوک از طریق شماره 02166418908 تماس بگیرید.